De gelegenheid maakt de ondernemer

Zoals natuurkundigen op zoek zijn naar het perpetuum mobile, zo zoeken organisatiekundigen naar een aanpak waar mensen ‘uit zichzelf het goede doen’.

Een vrouwelijk hoogleraar in Harvard, Mary Parker Follet, deed in de jaren dertig van de vorige eeuw een uniek onderzoek. Zij vroeg zich als eerste af ‘waarom dingen goed gingen in organisaties’. De kern van wat zij vond was: ‘het meeste gaat goed omdat mensen als vanzelf doen wat de situatie vergt’. Maar belangrijker nog: ‘als de baas zich er niet mee bemoeit’.

Bazen hebben de neiging tussen werknemers en de situatie te gaan staan. Letterlijk in de weg. Met de beste bedoelingen.

In de industriële tijd zijn functies en functieomschrijvingen ontstaan: de tayloriaanse arbeidsorganisatie met heldere taken en de noodzaak die volgens regels in te vullen. Ondernemerschap, het tonen van eigen initiatief was daarin subversief. Volgzaamheid en discipline werden gevraagd. Niet denken, maar doen. Niet lullen, maar poetsen.

In de kenniseconomie verlangen we van medewerkers eigen initiatief. Doen wat de situatie vraagt: met andere woorden ondernemerschap. Voorzeggen kan niet meer.

Intern ondernemerschap

Niet zozeer ondernemerschap in de zin van ondernemen voor eigen risico en rekening als wel een houding van eigen verantwoordelijkheid. Ondernemen binnen randvoorwaarden.

We spreken van intern ondernemerschap. De crux daarvoor ligt minder bij de medewerker en eerder bij de organisatiecultuur en de stijl van leidinggeven. De bottleneck zit net als bij de fles bovenin.

Hoe schep je condities waarin ondernemerschap wordt uitgelokt en gewaardeerd, en voorkom je dat bazen in de weg gaan staan?

Sleutelwoorden zijn: ruimte en randvoorwaarden, richting en rekenschap.

Leiderschap schept deze. Ruimte en randvoorwaarden creëren begrensde vrijheid en vergen vertrouwen. Richting vergt visie. En rekenschap vergt transparantie en het vermogen je kwetsbaar te maken in het afleggen van verantwoordelijkheid.

Vertrouwen geeft vrijheid, vrijheid schept verantwoordelijkheid, verantwoordelijkheid toont zich door verantwoording en dat schept vertrouwen. Zo is de cirkel rond.

Dan naderen we het perpetuum mobile, maar bereiken doen we het nooit. Daar zijn ook de natuurkundigen inmiddels van overtuigd.

Harry Starren
Directeur van de Baak

Tags: Ondernemerschap